ایمپکت فاکتور چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

ایمپکت فاکتور impact factor اغلب به صورت مخفف IF نشان داده می‌شود به صورت میانگین تعداد دفعاتی که مقالات یک مجله در دو سال قبل از آن رفرنس داده می‌شود تعریف می‌شود. ایمپکت فاکتور به وسیله Eugene Garfield (بنیان‌گذار موسسه تامسون ISI که بخشی از تامسون رویترز است) بنیان‌گذاری شد. ایمپکت فاکتور مجلات هر ساله برای مجلاتی که در لیست مجلات تامسون رویترز قرار دارند تعیین می‌شود. در پایان هر سال، مجله‌های تحت پوشش فهرست‌نویسی ISI که در فهرست وب‌گاه علم (Web of Science=WOB) قرارگرفته‌اند، ارزیابی می‌شوند. این موسسه هر سال در ماه ژوئن (ماه ۶ میلادی) ایمپکت فاکتورهای مجلات در سال قبل را منتشر می‌کند که البته دستیابی به این ایمپکت فاکتورها هم رایگان نیست. مثلاً در ماه ژوئن ۲۰۱۳ ایمپکت فاکتورهای مجلات در سال ۲۰۱۲ انتشار پیدا کرد (برای دانلود فایل آخرین ایمپکت فاکتور (۲۰۱۲) مجلات اینجا کلیک کنید) و این ایمپکت فاکتور به مدت یکسال هم معتبر است یعنی تا انتشار ایمپکت فاکتور سال بعد این شاخص مهم‌ترین و درعین‌حال کاربردی‌ترین شاخص ارزیابی مجله‌ها از نظر ISI است.

اما نحوه محاسبه ایمپکت فاکتور (impact factor) یک مجله:

فرضاً اگر در سال ۲۰۱۲ جمعاً ۴۰ ارجاع به یک مجله صورت گرفته باشد و در آن مجله در سال ۲۰۱۰ تعداد ۲۶ مقاله و در سال ۲۰۱۱ تعداد ۲۴ مقاله چاپ شده باشد، ضریب تأثیر یا ایمپکت فاکتور آن مجله از تقسیم ۴۰ بر ۵۰ به دست می‌آید که ۰٫۸۰ است؛ یعنی به طور متوسط هر مقالهٔ آن نشریه ۰٫۸۰ مرتبه مورد استناد مقالات دیگر قرار گرفته است؛ بنابراین ایمپکت فاکتور تابع یک دوره سه ساله است که دو سال آن برای چاپ مقاله‌ها و سال سوم مربوط به ارجاعات به مقالات دو سال قبل است.

Immediacy index

Immediacy index که به آن شاخص آنی نیز گفته می‌شود مربوط به همان سال است و سال‌های قبل در آن تاثیری ندارد. به عنوان مثال ضریب آنی برای مجله‌ای در سال ۲۰۱۲ از تقسیم تعداد ارجاعات به مقالات سال ۲۰۱۲ آن مجله به تعداد کل مقالاتی که مجله مذبور در سال ۲۰۱۲ چاپ کرده است.

Cited Half-Life

شاخص نیمه عمر استناد (Cited Half-Life) نیمه عمر ارجاعات یا نیمه عمر استناد است و به صورت تعداد سال‌هایی است که از سال ارزیابی باید به عقب برگشت تا شاهد پنجاه درصد کل ارجاعات به مجله در سال مورد ارزیابی باشیم؛ به عبارت دیگر، این شاخص مدت زمانی که نیمی از کل استنادات به آن مجله صورت پذیرفته باشد را نشان می‌دهد و در حقیقت سرعت کاهش میزان ارجاعات به مجله را بیان می‌کند.

بدیهی است که وقتی مقاله‌های یک مجله ارزش خود را برای ارجاعات، زود از دست بدهند (مقاله‌ها سطحی باشند و خیلی زود بی‌ارزش شوند)، تنها به مقاله‌های جدید مجله ارجاع داده می‌شود.

این موضوع باعث می‌شود که نیمه عمر ارجاعات به مجله کاهش یابد؛ بنابراین هر چه نیمه عمر ارجاعات به مجله بیشتر باشد، نشان می‌دهد که ارزش مقاله‌های مجله در طول زمان بیشتر حفظ شده است و هنوز مورد ارجاع قرار می‌گیرند.

در مجموع هرچه نیمه عمر ارجاعات به یک مجله بیشتر باشد، ارزش مجله بالاتر می رود.